MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ

Fındık kültür çeşitleri ülkelere ve yörelere göre değişiklik göstermektedirler. Türkiye’de fındık kültür çeşitleri genellikle, 3-4 metreye kadar varan çalı formunda bulunmaktadır.

ABD’de ise tek gövdeli ağaç şeklinde fındık yetiştirilmekte ve boy uzunluğu 6 metreye kadar çıkmaktadır. Amerika’da fındık tarımı Oregon eyaletinin Willamette vadisinde yapılmaktadır.

Dip ve kök sürgünü oluşumu çalımsı çeşitlerde, ağaç formunda yetiştirilenlere göre daha fazladır. Fındıklarda kökler çok derine gitmez. Kazık kök çok az bulunmaktadır.

Fındık çeşitleri arasında ağacın kuvveti, büyüme şekli, dip sürgünü oluşturma eğilimi yönünden önemli farklılıklar vardır. Türk çeşitleri içinde Çakıldak, Kargalak, Kan, İncekara ve Kuş çeşitleri zayıf, Tombul, Palaz, Foşa, Kalınkara, Uzunmusa, Sivri ve Yuvarlak Badem çeşitleri arto düzeyde kuvvetli, Mincane, Cavcava, Acı ve Yassı Badem çeşitleri ise kuvvetli gelişme göstermektedir. Aşırı gelişme genellikle düşük verim ile ilişkilendirilmektedir.

Tomurcuklar

Fındıkta tomurcuklar almaşık olarak dallar üzerinde sıralanırlar. Yumurta biçiminde ve yuvarlaktırlar.

Yapraklar

Yapraklar ilkbahar da açar, sonbaharda bitkinin dinlenmeye girmesiyle birlikte dökülürler. Fındık yaprakları iri, yuvarlak veya hafif uzunca, sap tarafı yürek biçiminde, kenarları testere dişli ve yer yer derin dişli, üst yüzü buruşuk, alt yüzü hafif seyrek tüylü ve kısa saplıdır.

Çiçekler

a- Erkek Çiçekler:

Sonbaharda büyümeye başlayan erkek çiçekler 6-7 cm uzunluğunda püskül gibi sarkık, silindirik başaklar halindedir. Çoğunlukla ağacın kısa dalları üzerinde meydana gelen çiçekler, yaprakların dökülmesinden sonra dallardan sarkarlar. Her braktenin dibinde kendisine yapışık yüksek yapraklı ve dibine kadar ikiye bölünmüş dört anteri olan bir çiçek vardır. Anterler olgunlaştıkları zaman bol miktarda çiçek tozu verirler. Bir püskülde 6 milyona yakın çiçek tozu vardır.

b-Dişi Çiçekler:

Dişi çiçekler, ağacın bir tepe tomurcuğu yada yan tomurcuk içinde yer alırlar. Dişi çiçekleri taşıyan tomurcuklar, küçük ve dik durumdadırlar. Aralık ya da Ocak ayından itibaren çiçeklenmenin başlangıcına kadar dişi çiçek salkımları diğerlerinden göz ile kolaylıkla ayrıt edilemezler. Dişi çiçek salkımları tomurcuğun uç kısmından dışarı doğru çıkan kırmızı stigmalar demetinden oluştukları için karanfil olarak da adlandırılırlar. Her dişi çiçek, bir braktenin dibinde 2 çiçek olmak üzere 2.4 ve 6 tanesi bir arada başakçık oluşturacak şekilde bulunurlar.

Döllenme zamanı tomurcuk pulları arasından bu çiçeklerin her birindin ikişer tane olmak üzere uzun ve dar bir yelpaze şeklinde koyu kırmızı veya menekşe renkli dişicik tepeleri ortaya çıkar.

Zuruf

Ağaç üzerinde fındık meyvesini saran olgunlaşma döneminde yeşil renkli, boru şeklindeki tek parçalı koruyucu yapraktır. Fındığın türlerine göre meyveyi tamamen veya kısmen örter. Ucu az veya çok dilimli olarak değişkenlik gösterir.

Meyve

Fındığın içi dış kabuğunun şekline uygun olarak sivri veya badem şeklindedir. Üzeri sarı, kahverengi veya kırmızı ince kabuk ile örtülüdür. Meyve içi, düz veya eğri bir göbekbağı ile kabuğa bağlıdır.

Döllenme

Fındık tek evcikli bir bitki olup, erkek ve dişi çiçekleri aynı bitki üzerinde ancak değişik yerlerde oluşmaktadır.

Çeşide bağlı olarak Kasım ayından itibaren çiçeklenme başlamakta ve yine Şubat ayı sonuna kadar devam etmektedir.

Dişi çiçek kümesi (karanfil) daha çok bitkinin yan dallarında oluşur. İlk olarak kırmızı, pembe ve mor renkli stigmalar görülmeye başlar. Stigmaların görülmeye başlamasından bir süre sonra, dişi çiçek tozu kabul edebilir hale gelirler. Ancak bu dönemde bile yumurtalık tam olarak olgunlaşmamıştır.

Erkek çiçek salkımları (püs) ise o yılın sürgünü üzerinde oluşur. Yine çeşide bağlı olarak Kasım ayı sonlarından başlayıp, Şubat ayına kadar püsler olgunlaşıp açarlar. Püsler olgunlaşıp anterler patladıktan sonra, etrafa yayılan çiçek tozları stigma üzerine gelmekte ve tozlanma olmaktadır. Stigma üzerine gelen çiçek tozları burada çimlenirler. Dişicik borusu içinde oluşan çim boruları yumurtalığın gelişmesine kadar duraklarlar. Mayı ayına doğru havaların ısınmasıyla olgunlaşan yumurtalık, çim borusunun yeniden hareketlenmesini sağlar. Yeniden hareketlenen çim borusu yumurtalık tabanına kadar uzayarak döllenmeye sağlar.

İklim

Fındık., don tehlikesinin nadir olduğu, ortalama kış sıcaklığının eksi 8 derecenin altına düşmediği, en yüksek sıcaklığın ise 36-37 derece ve yıllık ortalamanın ise 13-16 derece olduğu ortamlarda ideal olarak yetişir.

Haziran ve Temmuz aylarında yüzde 60 oranında neme, yıllık yağış toplamının 700 mm’nin üzerinde olması ve bu yağışın aylara dengeli dağılması gerekir. Fındık için rakımı 600 metreyi geçmeyen bölgeler daha uygundur.

Fındık diğer bir çok meyve türünün aksine kış ayları boyunca çiçek açmaktadır. Bu nedenle aşırı kış soğuklarına duyarlıdır. Kışın aşırı yağış tozlanmaya engel olur. İlkbahar geç donları da fındık yetiştiriciliğini sınırlayan diğer bir iklim etmenidir.

Denizden uzak olan iç kesimlerde ekonomik anlamda fındık yetiştirilmesini sınırlandıran en önemli faktör çok düşük kış sıcaklıklarıdır.

Toprak

Fındık toprak isteği bakımından fazla seçici bir meyve türü değildir. Bununlar beraber her üründe olduğu gibi verimli topraklarda daha iyi bir gelişme gösterir.

Fındık, derin, verimli, drenajı iyi olan topraklarda ideal ölçülerde yetiştirilebilmektedir. Uygun toprak tipleri arasında tınlı-humuslu, killi kumlu ve organik maddelerce zengin olan topraklar sayılabilir. Aşırı derecede ıslak olan alanlarda, ağaçlar yüksek toprak nemini tolere edemeyecekleri için mutlaka drenaj yapılmalıdır. Sıkı ve ağır topraklar ile kuru kireçli topraklarda fındığın gelişimi yetersiz olmaktadır.